lorem ipsum

przypisy

s.3

Pierwszy komunikat nie powinien zawierać zwrotów grzecznościowych („życzymy Państwu przyjemnej podróży”) i ostrzegawczych („prosimy zachować ostrożność i nie zbliżać się do krawędzi peronu”). Bytom Północny. Bytom Karb. Bytom. W razie pomyłki w wygłoszonym komunikacie należy go bezzwłocznie sprostować i przeprosić podróżnych. Chorzów Stary. Chorzów Miasto. Chorzów Batory. Katowice Załęże. Katowice. Prawidłowy komunikat należy poprzedzić słowami: „Uwaga, sprostowanie”.

s.12

Odkąd w 2005 roku postawiono rzeźbę głowy dłuta Igora Mitoraja, powierzchnia użytkowa rynku w Krakowie zmniejszyła się o 12 m2.

s.14

Butapren – nazwa handlowa kleju rozpuszczalnikowego, w którym głównym składnikiem sklejającym jest kauczuk chloroprenowy.

Heroina – główna bohaterka dramatu.

Kielichy – dworzec w Katowicach, który był uznawany za najlepszy przykład brutalistycznej architektury w Polsce. Ostatni z betonowych kielichów podtrzymujących strop górnej hali został wyburzony 11 stycznia 2011 roku. Posiadaczem pierwszego z rozebranych kielichów został Tomasz Konior.

s.14

Wojciech Brzoska (1978–) – poeta, muzyk, major więziennictwa, organizator i pomysłodawca adresowanego do osadzonych konkursu im. J. Geneta.

s.16

Hermann Field (1910–) – amerykański komunizujący architekt pracujący po wojnie z polskimi architektami przy odbudowie Warszawy. W 1949 roku został aresztowany pod zarzutem szpiegostwa. Więziony był przez pięć lat – przez ten czas jego los pozostawał nieznany.

s.17

Mieczysław Opałka (1956–) – pierwszy ozdrowieniec w czasie pandemii koronawirusa w Polsce.

s.19

Informujemy, że pociąg (kategoria i nazwa pociągu albo numer linii) ze stacji (stacja początkowa pociągu) do stacji (stacja końcowa pociągu), planowy przyjazd o godzinie (podać godz.), przyjedzie z opóźnieniem około (podać ile) minut. Aktualne opóźnienia i utrudnienia dla wybranej stacji. Aby wyświetlić aktualne utrudnienia lub opóźnienia dla danej stacji, wybierz stację.

s.21

Patent na „pistolet samoczynny” nr 15567 został przyznany 8 lutego 1932 roku. Pierwotna nazwa była złożona z pierwszych liter nazwisk konstruktorów. Z rekomendacji Departamentu Uzbrojenia została ona jednak zmieniona na łaciński wyraz oznaczający siłę. Z 1 kilograma mąki pszennej można uzyskać 2,5 kilograma chleba. Modlitwa Pańska jest najstarszą chrześcijańską modlitwą. Dzienna racja chleba w okupowanej Polsce wynosiła od 150 do 300 gramów na osobę. Wedle danych Głównego Urzędu Statystycznego przeciętny Polak w ciągu 12 miesięcy spożywa 35,8 kilogramów pieczywa. Do końca sierpnia 1939 roku wyprodukowano 49 400 sztuk pistoletów VIS.

s.23

Yahya Hassan (1995–) – duński poeta palestyńskiego pochodzenia.

Deszcz – opad atmosferyczny składający się z kropel wody o średnicy przekraczającej 0,5 milimetra.

Yahya Hassan (1995–) – palestyński poeta mieszkający w Danii.

s.24

Wisława Szymborska (1923–) – poetka, autorka kolaży, kibicka GKS Szombierki Bytom. Adresatka słynnego listu Zbigniewa Herberta z 1996 roku.

s.25

Maciej Taranek (1986–) – poeta. Autor cyklu Boom. Na terenie parku miejskiego w Bytomiu znajdował się pierwszy na Górnym Śląsku ogród zoologiczny. Mandat karny za spożywanie alkoholu w parkach, poza specjalnie wyznaczonymi do tego miejscami w punktach sprzedaży napojów alkoholowych, w roku 2001 wynosił 100 złotych.

s.26

Tadeusz Borowski (1922–) – pisarz, patron ulicy w Warszawie oraz Opolu.

s.29

Rodzina gołębiowatych liczy 42 rodzaje dzielące się na 309 gatunków. Parafia pod wezwaniem św. Trójcy w Bytomiu znajduje się przy ulicy Piekarskiej. Przy ulicy Piekarskiej w Bytomiu mieszczą się również najkrótsza w Europie linia tramwajowa oraz sklep rybny.

s.30

Waranasi – miasto w stanie Uttar Pradesh w północnych Indiach, wedle hinduskich wierzeń założone przez Śiwę. Miejsce rytualnych kąpieli w Gangesie i palenia zwłok na ghatach.

Akshay – hinduskie imię męskie znaczące Nieśmiertelny.

Długookresowe badania naukowe prowadzone na reprezentatywnej próbie dowodzą, że żyje się co najmniej raz.

s.33

W 2021 roku rząd Białorusi zwabił możliwością zamieszkania w Europie Zachodniej osoby chcące uciec z pogrążonych w kryzysie lub wojnach państw. Następnie przerzucił przybyszów na granicę Białorusi z Unią Europejską. Sytuacja na granicy z Polską, Litwą i Łotwą szybko przerodziła się w kryzys humanitarny. Emigranci, którym udało się przedostać do Polski, byli wyłapywani przez służby i wyrzucani do lasu znajdującego się po białoruskiej stronie granicy. Wskutek chorób, wyziębienia, głodu, a także przemocy emigranci często tracili zdrowie i życie. Wprowadzony przez polski rząd stan wyjątkowy sprawił, że pomoc uciekinierom zaczęła być traktowana jak przestępstwo. Szykanowano organizacje i osoby ratujące emigrantów. Wynikający z wprowadzonego prawa brak dostępu do informacji nie pozwala określić dokładnej skali kryzysu humanitarnego. Wśród emigrantów były dzieci.

s.37

24 lutego 2022 roku Federacja Rosyjska przeprowadziła inwazję stanowiącą nową fazę rozpoczętej w 2014 roku wojny w Ukrainie. Spowodowało to największą falę emigracji we współczesnym świecie. Najwięcej osób uciekło do Polski.

s.35

Wojna napastnicza – zbrojny akt agresji na terytorium obcego państwa (art. 117 kk).

Specjalna operacja wojskowa – zbrojny akt agresji na terytorium obcego państwa.

4 marca 2022 roku Duma Państwowa uchwaliła poprawkę do kodeksu karnego, zgodnie z którą za nazywanie „specjalnej operacji wojskowej” wojną grozi do 15 lat pozbawienia wolności.

s.36

Doniecki Akademicki Obwodowy Teatr Dramatyczny – założony w 1878 roku teatr, który otrzymał status akademicki. Budynek był miejscem schronienia dla mieszkańców, którzy w wyniku działań wojennych stracili dach nad głową. 16 marca 2022 roku teatr został zbombardowany. Przebywało w nim wówczas około tysiąca cywili. Cztery dni wcześniej na placu po dwóch stronach budynku zostały namalowane widoczne z powietrza napisy „Dzieci”.

Franciszek I (1936–) – właśc. Jorge Mario Bergoglio. Papież. W żadnym z dotychczasowych wystąpień głowy Kościoła katolickiego nie padły słowa „Rosja” ani „Putin” (stan na 44 dzień wojny).

Metro w Kijowie – sieć podziemnej kolei w stolicy Ukrainy obejmuje trzy linie o łącznej długości blisko 70 kilometrów. Metro liczy 52 stacje. Wedle szacunków 15 tysięcy mieszkańców miasta znajduje w nich schronienie podczas bombardowań.

RIA Nowosti – rosyjska agencja, która w opublikowanym 4 kwietnia 2022 roku tekście „Co Rosja powinna zrobić z Ukrainą?” Timofiejewa Siergiejewa wezwała do ludobójstwa na Ukraińcach.

Ludobójstwo – czyn mający na celu wyniszczanie całych lub części narodów, grup etnicznych, religijnych albo rasowych, zarówno poprzez fizyczne zabójstwa członków grupy, jak i wstrzymanie urodzeń w obrębie grupy, stworzenie warunków życia obliczonych na fizyczne wyniszczenie czy przymusowe odbieranie dzieci. Twórcą definicji ludobójstwa był polski prawnik Rafał Lemkin.

Bucza – miasto leżące w obwodzie kijowskim. W 2020 roku liczyło około 36,3 tysięcy mieszkańców. Dwa lata później liczba mieszkańców zmniejszyła się do 3700. 27 lutego 2022 roku miasto zaczęło być okupowane przez wojsko rosyjskie. Po oswobodzeniu okazało się, że żołnierze rosyjscy dokonali masakry na Ukraińcach. Jej symbolem stał się masowy grób przy cerkwi św. Andrzeja.

Irpień – miasto leżące w obwodzie kijowskim. Podczas rosyjskiej okupacji miały tam miejsce zbrodnie wojenne, w tym tortury, gwałty i morderstwa dokonywane na dzieciach poniżej 10 roku życia. Miasto zostało oswobodzone 28 marca 2022 roku.

s.38

Igor Bancer (1980–) – działacz Związku Polaków na Białorusi oraz białoruskiego ruchu antyfaszystowskiego, wokalista punkowego zespołu Mister X, wielokrotnie aresztowany. Po zatrzymaniu w marcu 2021 roku podjął trwający 16 dni suchy protest głodowy.

s.39

Ihar Łosik (1992–) – niezależny dziennikarz białoruski, więzień polityczny. Po aresztowaniu podjął trwający 42 dni strajk głodowy, a 11 marca 2020 roku podciął sobie żyły.

Biało-czerwono-biała flaga była w latach 1991–1995 oficjalnym symbolem Białorusi. W 1995 roku została zastąpiona sztandarem nawiązującym do czasów ZSRR. Dzień po wprowadzonej zmianie biało-czerwono-białą flagę zdjęto z gmachu parlamentu i z polecenia prezydenta Łukaszenki pocięto. Mimo że jej używanie zostało zabronione, jest wykorzystywana jako symbol białoruskiej państwowości przez antyłukaszenkowską opozycję.

s.42

Wojna w Jugosławii skończyła się w roku 1995. Naukę na uniwersytecie można podjąć w wieku 20 lat. W celu podjęcia studiów kandydaci na uniwersytet w Bośni i Hercegowinie zobowiązani są do wypełnienia formularza zgłoszeniowego, w którym niezbędne jest podanie personaliów ojca. Na kilogram ludzkiego ciała przypada około 75 mililitrów krwi. Mężczyźni składają się zwykle z krwi w większym stopniu od kobiet.

s.44

Peszmergowie (z kurdyjskiego: „patrzący śmierci w oczy”) – żołnierze kurdyjskiej armii walczącej o niepodległość Kurdystanu.

Qandil – pas górski znajdujący się nieopodal granicy dzielącej Irak i Iran.

Sindżar – miasto w północno-zachodnim Iraku w muhafazie Niniwa.

Hakkari – miasto w południowo-wschodniej Turcji.

Halabdża – miasto w północnym Iraku. 16 marca 1988 roku z rozkazu Saddama Husajna przeprowadzono w nim wymierzony w Kurdów atak gazowy poprzedzony zrzuceniem napalmu i bomb konwencjonalnych. Zginęło ponad 5000 ludzi, a kilka tysięcy zostało nieodwracalnie okaleczonych.

Kobane – miasto w północnej Syrii, w Rożawie. W 2014 roku zostało zaatakowane przez ISIS. W 2015 roku ISIS wypchnięto z regionu, a miasto stało się symbolem zwycięstwa nad Państwem Islamskim.

Afrin – miasto w północnej Syrii. Od 2014 do marca 2018 roku stolica kantonu wchodzącego w skład Rożawy. W 2018 roku miasto zostało zaatakowane przez wojsko tureckie.

Gałązka oliwna – nazwa tureckiej operacji wojskowej wymierzonej w Rożawę. W reakcji na turecką operację Unia Europejska wyraziła zaniepokojenie, zebrało się również ONZ, które nie wydało jednak żadnego komunikatu.

An-Nadżaf – miasto w środkowym Iraku. W 1991 roku, niedługo po przegranej przez Saddama Husajna wojnie o Kuwejt, Kurdowie rozpoczęli powstanie. Decyzja o jego wywołaniu była odpowiedzią na apel prezydenta USA George’a Busha seniora. Rebelia nie została, wbrew zapewnieniom, wsparta przez Stany Zjednoczone. Historia rozczarowującego oczekiwania na amerykańską pomoc powtórzyła się w 2019 roku, gdy po zwycięstwie peszmergów nad ISIS Donald Trump postanowił wycofać amerykańską armię z Syrii i pozostawił osłabionych kurdyjskich żołnierzy na pastwę przygotowującej atak armii tureckiej.
Oślątka (z kurdyjskiego dżasz lub fursan) – obiegowa nazwa kolaboracyjnych oddziałów kurdyjskich w armii irackiej. Uczestniczyły one w operacji Al-Anfal mającej wymordować irackich Kurdów.

Maraş – miasto w południowej Turcji, w roku 1973 nazwa została zmieniona na Kahramanmaraş.

Szare Wilki – turecka neofaszystowska organizacja terrorystyczna mordująca działaczy lewicowych, związkowców, dziennikarzy oraz aktywistów i cywili kurdyjskich. Stała również za zamachem na Jana Pawła II z 1981 roku. Jej członkiem był Mehmet Ali Ağca.

As-Saura – miasto w Syrii, w Rożawie. Nazwa miasta oznacza „Rewolucja”.

Manbidż – miasto w Syrii, w Rożawie. W 2018 roku zostało odbite z rąk ISIS.

M4 – kluczowa droga przy granicy syryjsko-tureckiej. W okolicy często dochodzi do zabójstw. W 2019 roku islamscy fanatycy zamordowali tam załogę karetki działającej dla Czerwonego Półksiężyca. Tego samego dnia jadąca drogą Herwin Chalaf – kurdyjska polityczka działająca na rzecz mniejszości i równouprawnienia kobiet – została wywleczona z samochodu, a następnie ukamienowana. Zabito wówczas też dwóch jadących z nią mężczyzn.

Karawi – nazwa określająca Irakijczyków, którymi podczas operacji Al-Anfal zaludniano tereny pozostawione po zabitych lub wypędzonych Kurdach.

Lafarge – francuski koncern produkujący cement. Oskarżony przez francuskich śledczych o wypłacenie ISIS 13 milionów euro w zamian za zgodę na dalsze prowadzenie prac w należącej do firmy cementowni Dżalabija w północnej Syrii. Śledztwo miało również zbadać, czy koncern dostarczał terrorystom cement i kupował od nich ropę.

Rożawa – Autonomiczna Administracja Północnej i Wschodniej Syrii. Nieuznawany przez rząd centralny autonomiczny, quasi-państwowy region zamieszkany w większości przez Kurdów. Znajduje się on w północno-wschodniej Syrii. W 2014 roku szacowano, że liczy on 4,6 milionów mieszkańców, przy czym niemal połowę z nich stanowili uchodźcy. System polityczny Rożawy opiera się na zasadach demokratycznego konfederalizmu – bezpośredniej oraz uczestniczącej demokracji, równości płci, której przejawem jest parytet w urzędach, oraz poszanowaniu praw mniejszości. Prawodawstwo gwarantuje równouprawnienie kobiet oraz zakaz poligamii, swobodę wyznania i równość wszystkich grup etnicznych. Zakazuje również tortur i kary śmierci.

s.47

Birma – państwo, którego nie ma.

Birmańczycy – ludzie, którzy są.